ΟΜΑΔΟΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ

ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΟΜΕΤΡΙΑ

 

 

Ομαδοσυνεργατική ονομάζεται η διδασκαλία κατά την οποία οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες, όπου εργάζονται συνεργαζόμενοι μεταξύ τους, χωρίς την άμεση καθοδήγηση του διδάσκοντος.

Οι γνώσεις αποκτώνται: με τη συνεργασία, την ανταλλαγή απόψεων, την παρατήρηση εξέλιξης φαινομένων (εργαστηριακές ασκήσεις), περιγραφή εμπειριών, παρέμβαση διδάσκοντος.

Για την εφαρμογή αυτής της μορφής διδασκαλίας, πρέπει προηγουμένως να καθορισθούν:

α) η σύνθεση των ομάδων, ο ρόλος κάθε μέλους της ομάδας και ο αριθμός μελών. Ο ιδανικός αριθμός μελών είναι 3 - 4.

β) ο τρόπος αξιολόγησης κάθε μέλους και της ομάδας συνολικά. Ο δάσκαλος αξιολογεί: τις γνώσεις, τη συμμετοχή, τη συνεργασία, την ικανότητα διατύπωσης και τεκμηρίωσης απόψεων κ.ά.

 

Κριτήρια σχηματισμού των ομάδων:

1. Τύχη. Σε κάποιες περιπτώσεις δεν είναι μεμπτό η δημιουργία τυχαίας συγκρότησης ομάδας με κλήρωση. Συνήθως όμως απορρίπτεται.

2. Απόδοση: σχηματίζονται ομάδες με κριτήριο την απόδοση των μελών. Για τους μαθητές προτείνεται η ανομοιογενής σύνθεση, αλλά εν μέρει.

3. Ενδιαφέροντα: Σχηματισμός ομάδων με βάση τα ενδιαφέροντά τους. Όχι όμως απόλυτα.

4. Να μη συγκροτούνται ομάδες μαθητών αμιγώς του ιδίου φύλου, διότι δημιουργούνται σεξιστικές τάσεις. Εξαίρεση αποτελεί η περίπτωση εργασία που είναι περισσότερο δημοφιλής σε ένα από τα φύλα.

5. Κοινωνικές σχέσεις. Οι διαπροσωπικές σχέσεις εξακριβώνονται με κατάλληλο ερωτηματολόγιο, το οποίο ονομάζεται «κοινωνιομετρικό τεστ».

 

Ο ρόλος του διδάσκοντος:

Μεσολαβητικός στην αυτόνομη μάθηση.

Συνεργατικός.

Συμβουλευτικός.

Καθοδηγητικός.

 

Πλεονεκτήματα για τους μαθητές:

·   Ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων.

·   Καλλιέργεια αλληλεγγύης.

·   Καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων

·   Απόκτηση γνώσεων από τις εμπειρίες των άλλων.

·   Αλληλοκάλυψη σε γνώσεις και δεξιότητες.

·   Απόκτηση εμπειρίας σε διαχείριση διαφωνιών και αντιπαραθέσεων.

·   Απόκτηση ικανότητας καθορισμού κριτηρίων αξιολόγησης.

·   Απόκτηση κριτικής ικανότητας και λήψης αποφάσεων.

 

Μειονεκτήματα:

·   Απαιτείται μεγαλύτερος διδακτικός χρόνος σε σχέση με το ευέλικτο πρόγραμμα.

·   Αυξημένη δυσκολία στην αξιολόγηση των μαθητών. (οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί δεν γνωρίζουν τέτοιες τεχνικές αξιολόγησης).

·   Υπάρχει ενδεχόμενο κάποια μέλη της ομάδας να μην συνεργάζονται.

·   Ίσως κάποιοι να μην μπορούν να παρακολουθήσουν το ρυθμό εργασίας των υπολοίπων.

·   Ίσως να παρεμποδίζεται η αυτονομία και η αυτενέργεια κάποιων μελών.

 

   Η ομαδοσυνεργατική  μορφή διδασκαλίας είναι ιδανική για την εκπόνηση εργασιών διαθεματικού χαρακτήρα.

 

ΚΟΙΝΩΝΙΟΜΕΤΡΙΑ

 

   Η κοινωνιομετρία είναι σύνολο τεχνικών, με τις οποίες διαπιστώνονται και μελετώνται οι διαπρoσωπικές σχέσεις ανάμεσα στα μέλη μιας κοινωνικής ομάδας. Εμπνευστής  της είναι ο Ρουμανικής καταγωγής Αμερικανός ψυχοκοινωνιολόγος J. L. Moreno. (1934). Αποσκοπεί στον προσδιορισμό του βαθμού αμοιβαίας αποδοχής των μελών ενός συνόλου προσώπων, ώστε με βάση αυτό το κριτήριο να χωριστούν σε μικρότερες ομάδες εργασίας.

   Συνίσταται κυρίως: α) στη διενέργεια του κοινωνιομετρικού τεστ, β) από τα δεδομένα του τεστ στη σύνταξη της κοινωνιόμητρας, γ) από αυτήν στη δημιουργία του κοινωνιόγραμματος και τελικά δ) στην εξαγωγή συμπερασμάτων.

 

   Το κοινωνιομετρικό τεστ Προϋποθέτει τη συμπλήρωση ερωτηματολογίου όπως το παράδειγμα που ακολουθεί:

 

Ονοματεπώνυμο :

 Με ποιους συναδέλφους  σου επιθυμείς να είσαι στην ίδια ομάδα. Γράψε τα ονόματα τριών από αυτούς κατά σειρά προτίμησης.

α)

β)

γ)

  

 Ο διδάσκων πρέπει απαραιτήτως να διαβεβαιώσει τους μαθητές ότι δεν θα κοινοποιήσει τις επιλογές τους. Θα ζητήσει από το τμήμα να γράψουν τις προτιμήσεις τους χωρίς καμία προσυνεννόηση μεταξύ τους και σε συνθήκες μυστικής ψηφοφορίας. Οι μαθητές που απουσιάζουν την ημέρα του τεστ αποτελούν αντικείμενο εκλογής, και το δικό τους τεστ θα διενεργηθεί όταν επιστρέψουν.

   Συνιστάται να μη δίνεται τεστ αρνητικής μορφής, δηλ. του τύπου  «με ποιους συναδέλφους σου δεν θα ήθελες να είσαι στην ίδια ομάδα.»

 

  Τα αποτελέσματα του τεστ καταχωρούνται σε  πίνακα ο οποίος ονομάζεται: κοινωνιόμητρα, όπως το παράδειγμα που ακολουθεί:

 

Επιλεχθέντες® Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν  
Α   α   β                γ   Α
Β β     α         γ         Β
Γ   α       β     γ         Γ
Δ α               β       γ Δ
Ε             γ   α       β Ε
Ζ              α   β      γ   Ζ
Η           α   β γ         Η
Θ       γ             α β   Θ
Ι   γ   α β                 Ι
Κ       γ   β α             Κ
Λ       β       α       γ   Λ
Μ       γ       α      β     Μ
Ν     γ   β       α         Ν
1η επιλογή 1 2 0 2 0 1

2

2

2

0

1

0

0

 (α)
2η επιλογή 1 0 0 2 2 2

0

1

2

0

1

1

1

 (β)
3η επιλογή 0 1 1 3 0 0

1

0

3

0

0

3

1

 (γ)
Σύνολο 2 3 1 7 2 3

3

3

7

0

2

4

2

  
Επιλεχθέντες® Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν  

 

Α, Β, Γ.. κτλ  : Ονόματα μαθητών (13) σύμφωνα με το μαθητικό κατάλογο.

Αγόρια χρώμα γαλάζιο, κορίτσια χρώμα κόκκινο.

1η επιλογή: α,   2η επιλογή: β,   3η επιλογή: γ.  

 

    Με τα δεδομένα της κoινωνιόμητρας μπορούμε να δημιουργήσουμε το κοινωνιόγραμμα με το οποίο έχουμε άμεση εποπτική εικόνα του βαθμού αμοιβαίας αποδοχής πχ των συμμαθητών ενός τμήματος, ώστε να πετύχουμε το μέγιστο δυνατό βαθμό συνεργασίας, στις ομάδες που θα σχηματίσουμε. Το κοινωνιόγραμμα που ακολουθεί αντιστοιχεί στην προηγούμενη κοινωνιόμητρα.

Κατάταξη σε ομάδες

1η ομάδα: Α  Δ  Β               2η ομάδα: Θ   Λ   Μ

3η ομάδα: Ζ   Η   Κ             4η ομάδα: Ε   Γ   Ι  Ν

 

Για τη συγκρότηση των ομάδων πρέπει να ληφθούν υπόψη τα εξής:

  1. Μαθητές που δείχνουν αμοιβαία προτίμηση να μπαίνουν, κατά το δυνατό, στην ίδια ομάδα.

  2. Για τον κάθε μαθητή-τρια να ικανοποιείται μία , τουλάχιστον προτίμηση.

  3. Μαθητές τους οποίους δεν επέλεξε κανείς, να τοποθετούνται σε ομάδες με συμμαθητές τους που οι ίδιοι προτιμούν και όχι περισσότεροι από ένας σε κάθε ομάδα.

    Μετά τη συγκρότηση των ομάδων (αν πρόκειται για εργαστηριακές ασκήσεις φυσικών επιστημών), πρέπει:

  • Να επιτρέπεται μια σχετική κινητικότητα μεταξύ των μελών των ομάδων, μετά από ικανό χρονικό διάστημα σταθερότητας.

  • Στην ομάδα οι μαθητές να εναλλάσσουν τους ρόλους τους, ως προς τις εργασίες (μεταφορά και τακτοποίηση οργάνων, λήψη μετρήσεων, καταγραφή μετρήσεων, επεξεργασία κλπ.)

 

  Ενδεικτικοί τομείς εφαρμογής του κοινωνιογράμματος:

  1. Εργαστηριακές δραστηριότητες φυσικών επιστημών.

  2. Διδασκαλία μαθήματος γενικώς.

  3. Συγκρότηση στρατιωτικών ομάδων ειδικών αποστολών, ή σύνθεση πληρώματος τεθωρακισμένων.

 

Πολυχρόνης Καραγκιοζίδης

Χημικός-Σχολικός Σύμβουλος ΠΕ04

22/11/2008

www.polkarag.gr